De lucht is grauw en uit de wolken die dit veroorzaken vallen steeds meer druppels richting de aarde. Langzaam maar zeker koelt de wereld af. Een prettig, koel briesje verlicht iedereen die zowel buiten als binnen zat te puffen. Zij die genoten van airconditioning kunnen hun jasje nu juist weer uitdoen. De regen zorgt daarnaast voor een prettige verstilling. Een zoals de wereld die op zonnige dagen niet kent. Het uitvallen van de stroom, welke op hetzelfde uur valt als de regen, versterkt dat gevoel van stilte nog eens extra.
Op de meeste plekken is het licht uit en nemen mensen een onvermijdelijke pauze van hun digitale bestaan. Plots is er immers geen internet om kennis te vergaren, muziek af te spelen, filmpjes te kijken of weerzinwekkend nieuws te lezen. Het hier en nu is alles wat er is. Ook dat voelt als 'a breath of fresh air'. Een gitaar wordt opgepakt en er klinkt een prettig deuntje. Daarnaast is het vogelgezang plots zeer helder hoorbaar en dat geldt ook voor onze eigen gedachten.
Ofschoon de regen en het missen van stroom een vergelijkbaar gevoel van verstilling tot gevolg hebben en ze beiden de geest voeden, bestaat er tussen deze twee tevens een belangrijk verschil. Terwijl het water uit de wolken het land voedt, doet de afwezigheid van stroom het tegenovergestelde. De verstilling die loadshedding tot gevolg heeft, kent namelijk ook een schaduwzijde. Productiebanden worden immers stilgelegd, wat onvermijdelijk een keldering van de winst tot gevolg heeft. Ook wordt de constante spanningsstroom in elektrische systemen verstoord - met beschadiging van elektronische apparaten als gevolg - en meer burgers in nood besluiten te stelen van burgers die het niet altijd zoveel beter hebben.
Wat goed duidelijk wordt is dat loadshedding, in de wereld waarin we nu leven, geen goede plaats kent. In een denkbeeldig bestaan waarin economische winst niet de hoofdnoot is, zou loadshedding feitelijk niet eens bestaan. Immers is de oorzaak ervan een tekort aan financiële middelen. En dat laatste wordt dan weer deels veroorzaakt door structurele ongelijkheid, waaronder die in het onderwijs, alsook door corruptie. Maar in deze wereld bestaat loadshedding en dat is naast een moment van adempauze helaas geen positief fenomeen.
Een mooie kant van het verhaal is wel hoe veerkrachtig men hier omgaat met zowel loadshedding als met andere 'moeilijkheden', om ze maar zo te noemen. Rijken kennen in dit land wel degelijk echte rijkdom en kunnen daarom ook klagen zoals enkel rijken kunnen klagen. Toch weet iedereen, rijk en arm, wat de daadwerkelijk zorgelijke problemen zijn. Dat men veerkrachtig is, is voelbaar en zichbaar in de kalmte die heerst rondom bepaalde problemen. Dit betreft zaken waarover Europa ongetwijfeld nachten wakker zou liggen als zij ermee zou moeten omgaan.
Een belangrijke drijfkracht achter die kalmte in Zuid-Afrika is dan weer het feit dat men hier, voor zover ik dit reeds kan concluderen, meer voor zichzelf lijkt te denken. Hoewel voor jezelf denken feitelijk altijd een goed idee is, is het met name nodig wanneer een ander dit niet voor je doet, wanneer je geen aansluiting vindt bij andermans handelen, alsook wanneer je iets nodig hebt of je in nood verkeerd. Op die manier is de sociale situatie in dit land - met een overheid die te weinig denkt voor haar burgers of problemen daadwerkelijk aanpakt - waarschijnlijk de belangrijkste drijfveer achter de zelfstandigheid.
En juist hierdoor kan men vervolgens ook weer beter omgaan met een volgende tegenslag. Het is als het ware een cyclus, waarbij beide aspecten elkaar in stand houden. Het voor zichzelf denken op het niveau waarop men dat doet in Zuid-Afrika, is een karaktertrek die ik in de eerste plaats kende van mijn vriend. Hij deed dit in ieder geval meer dan veel Nederlanders, merkte ik op. Vervolgens heb ik door het leven hier in Zuid-Afrika ondenkt dat deze karaktrek sterk verbonden lijkt te zijn met zijn jeugd in dit land.
Het zou overigens verkeerd zijn om te denken dat Zuid-Afrikanen individualistisch zijn of achteloos. In tegendeel. In dit land zorgt men denk ik juist voor elkaar door middel van onafhankelijke denken en handelen. Wanneer men voldoende beslissingen maakt op basis van eigen gevoel, kennis en observaties, creëert men namelijk een soort bubbel voor zichzelf en elkaar waarin veilig leven mogelijk is. In ieder geval wanneer men grondig heeft afgewogen wat de beste manier van handelen is. Dit staat in contrast tot een dictatuur, alsook een vrije, veilige stad of staat waar men beslissingen te gemakkelijk overlaat aan de overheid. Hoe goed de bedoelingen van een overheid ook zijn, men doet zichzelf naar mijns inziens zeer tekort en brengt ook zijn veiligheid in het geding wanneer hij het eigen denken en handelen uit handen te geeft.
Natuurlijk bedoel ik niet dat de overheid altijd mistrouwt moet worden, noch dat burgers zelf altijd de juiste beslissingen kunnen maken. Het gaat echter ook niet om het uitsluiten van het een of van het ander, maar om het behouden van een goede balans tussen de twee. Idealiter betreft het een leefomgeving waarin zowel op het niveau van het individu, het collectief en de overheid samen bepaald wordt wat veilig en goed is. Een balans die we kennen onder de noemer democratie, alhoewel dit niet betekent dat elk democratisch land ook democratisch functioneert.
In Zuid-Afrika bestaat deze balans bijvoorbeeld niet doordat de overheid niet rechtvaardig en voldoende handelt. In China bestaat deze balans niet doordat de overheid juist te veel macht heeft. In Europa verliest men in mijn ogen sinds langere tijd balans, omdat ook hier de overheid steeds meer macht inwint en men tegelijkertijd eigen denken uit handen geeft. Dat laatste is iets wat ikzelf althans heb ervaren tijdens de COVID-19 pandemie. Dit laatste is echter stof voor een ander artikeltje.
In Zuid-Afrika mist dus wel degelijk balans. Het is dan ook niet mijn doel te concluderen dat men het hier volledig bij het rechte eind heeft. Het is louter interessant om op te merken dat de situatie in dit land ook mooie, positieve gevolgen heeft en dat het zelfstandig denken daar een van is. De reden waarom ik het belangrijk vind om hier tekst aan te wijden, is om wat tegenwicht te bieden aan het vrij negatieve beeld dat het westen heeft van 'ontwikkelingslanden' als Zuid-Afrika. Dit beeld, welke voornamelijk door de algemene media wordt verspreid, mag wel wat genuanceerder worden.
Het is wel degelijk waar dat Zuid-Afrika veel ongelijkheid kent en dat het ook gevaarlijk kan zijn. Veel mensen - ook personen die ik heb ontmoet - zijn wel eens bedreigd of aangevallen met wapens, vele vrouwen worden dagelijks verkracht en als je even niet kijkt word je auto volledig gestript. Ook de huurauto waarin wij reden verliet Kaapstad zonder velgen en embleem. Toch is dit land, net als veel andere 'ontwikkelingslanden', zoveel meer dan die negatieve gebeurtenissen. Het is ook een plek met ongekend doorzettingsvermogen, kracht, vrijheid, avontuur, warmte, zorgzaamheid en compassie...
Ahh daar springen plots de lampen weer aan en men veert zachtjes op. Het lijkt even alsof het aanspringen van de stroom ook het aanspringen van onszelf tot gevolg heeft. Alsof iemand ook ons op een lagere stand zette en we nu weer in een stroomversnelling komen. Misschien legt loadshedding wel bloot hoe wij ons feitelijk laten leiden door het tempo van elektriciteit, in plaats van dat we ons puur aan ons eigen ritme houden. Hoe zou de wereld eruit zien als ons eigen bioritme daarwerkelijk nog leidend zou zijn? Wie ter de wereld kent het antwoord daartoe nog? Ik zou er graag verder onderzoek naar doen. Nu de elektriciteit weer aan is, kan ik het vast opzoeken...